จาก “ละอ่อนสา-รักษ์ป่า-น่าน” ถึง “ละอ่อนน่านเรียน-รู้-รักษ์ป่า” ใช้ Google Earth Pro เพื่ออนุรักษ์ป่าชุมชน
ด้วยเหตุความเสื่อมโทรมของป่าน่าน ทำให้เกิดโอกาสแห่งร่วมมือระหว่างศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค (CLNR) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งตั้งอยู่ที่ตำบลผาสิงห์ อำเภอเมือง และสถาบันวิจัยปรับปรุงพันธุกรรมสัตวบาล ซึ่งตั้งอยู่ที่ตำบลไหล่น่าน อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน ร่วมกับหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนในจังหวัดน่าน เพื่อวางแนวทางการปลูกป่าและสร้างความสมดุลในระบบนิเวศของป่าชุมชน “ไหล่น่าน”
ผลงานวิจัยที่ร่วมกับชุมชนในตำบลไหล่น่านในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา โดยผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พงษ์ชัย ดำรงโรจน์วัฒนา และนิสิตระดับปริญญาตรี-โท ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย พบว่า ว่าพื้นที่ป่าชุมชนที่ตั้งอยู่รอบสถานีวิจัยคัดเลือกและบำรุงพันธุ์สัตว์ ตำบลไหล่น่าน ได้รับการดูแลจากชุมชนอยู่บ้าง แต่ยังขาดการบูรณาการของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในเชิงการบริหารจัดการเชิงอนุรักษ์และศึกษาทรัพยากรต่าง ๆ ในป่าชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม ในปี 2561 นักวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตัวแทนชาวบ้าน ตัวแทน อบต. ตัวแทนนักเรียนและครูโรงเรียนสา จึงร่วมกันทำกิจกรรมบูรณาการจัดการองค์ความรู้ด้านป่าชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม โดยส่งเสริมให้ผู้เข้าร่วมโครงการมีส่วนร่วมและตระหนักถึงความสำคัญของการจัดการป่าชุมชน รวมทั้งสร้างความเข้มแข็งของกระบวนการเพื่อความยั่งยืนและประโยชน์ที่สูงขึ้น โดยให้คณะนักวิจัยเข้ามาช่วยดำเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง ในปลายเดือนมกราคม 2562 จึงได้จัดทำเส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่าชุมชนบ้านบุญเรือง
ตัวแทน อบต.ไหล่น่าน และผู้แทนครูโรงเรียนสา ตั้งใจสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติแห่งนี้ให้เป็นแหล่งเรียนรู้ธรรมชาติวิทยาและรองรับคณะเยี่ยมดูงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนร่วมสนองพระราชดำริ ของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการดำเนินงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) โดยให้ตัวแทนนักเรียนเข้าร่วมกิจกรรมสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาตินี้ เพื่อให้เกิดการเรียนรู้นอกห้องเรียนโดยทำโครงงานของรายวิชาการค้นคว้าอิสระ (Independent Study) ซึ่งใช้หลักการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน (Project-based and problem-based learning) มุ่งเน้นให้เกิดการพัฒนาทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 (21st century learning skill) ควบคู่กันไป
การสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติระยะทาง 1,500 เมตรนี้ นอกจะเป็นการอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าชุมชนแล้ว ยังเป็นการสร้างกิจกรรมที่หลากหลายให้กับนักเรียน นักศึกษา คนในชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและภาคีเครือข่าย เช่น นักวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้แลกเปลี่ยนความรู้ระหว่างกัน เช่น การอบรมความรู้เกี่ยวกับการสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติ การอบรมการใช้ GPS Essentials และ Google Earth Pro การอบรมและแบ่งปันความรู้เกี่ยวกับทรัพยากรเห็ดในป่าชุมชน การเดินชมป่าชุมชนกับตัวแทน อบต. ชาวบ้าน ครู และนักเรียน รวม 3 ครั้ง เพื่อจัดทำเส้นทางศึกษาธรรมชาติจัดทำป้ายความรู้และสื่อประชาสัมพันธ์ให้ อบต.ไหล่น่านและชุมชนได้ใช้ประโยชน์ โดยมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมจากทุกภาคส่วน จำนวน 96 คน และที่มากไปกว่านั้นคือนักเรียนกลุ่มนี้ได้นำความรู้และประสบการณ์มาจัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์ 8 โครงงาน ได้แก่
- การสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่าชุมชน
- ความหลากหลายของไม้ยืนต้นตามแนวเส้นทางการศึกษาธรรมชาติ
- ความหลากหลายของไม้ยืนต้นตามแนวเส้นทางศึกษาธรรมชาติในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ Google Earth Pro
- การเติบโตของต้นไม้ในแปลงถาวร
- ความหลากหลายของพืชสมุนไพรและการใช้ประโยชน์
- ความหลากหลายของเห็ดและการใช้ประโยชน์
- ความหลากหลายของมดในเส้นทางศึกษาธรรมชาติ
- อาหารพื้นบ้านจากทรัพยากรในป่าชุมชน
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทำโครงการ “ละอ่อนน่านเรียน-รู้-รักษ์ป่า” เพื่อขยายมิติอื่นๆ ของการพัฒนาเยาวชนอย่างยั่งยืน โดยต่อยอดจากความสำเร็จของโครงการละอ่อนสารักษ์ป่าน่านร่วมกับโครงการการเเรียน-รู้-รักษ์นก ตามแนวคิดขององค์การสหประชาชาติเกี่ยวกับ “การศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน” ผสมผสานกับบทเรียนที่ได้จากกิจกรรมต่างๆ ในโครงการนี้ เป้าหมายความยั่งยืนในอนาคตในมิติอื่นๆ ที่จะเกิดขึ้น โครงการ “ละอ่อนน่านเรียน-รู้-รักษ์ป่า” มีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดความรู้ด้านการพัฒนาที่ยั่งยืนแก่เยาวชน นำความรู้ไปปฏิบัติโดยผสมผสานกับการเรียนรู้ในห้องโรงเรียนและการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นตัวตั้ง (problem-based learning)
สำหรับกิจกรรมที่ดำเนินการในโครงการละหานน่าน ประกอบด้วย กิจกรรมต่างๆ ดังนี้
- จัดอบรมเรื่องการพัฒนาอย่างยั่งยืน ความสำคัญของระบบนิเวศป่าไม้ การใช้ Application GPS Essentials, Google Earth Pro และ Google Drive ในการทําฐานข้อมูลทรัพยากรพันธุ์ไม้และจัดเก็บข้อมูลการศึกษาภาคสนาม
- จัดอบรมเกี่ยวกับการติดตามศึกษาระบบนิเวศป่าไม้และการสร้างแปลงถาวร จากนั้นทําการสร้างแปลงถาวรในพื้นที่ป่าร่วมกับตัวแทน อปท. และตัวแทนชุมชน
- จัดอบรมการวางแปลงถาวรและการเก็บข้อมูลในพื้นที่แปลงถาวรเพิ่มเติม อบรมการสร้างและใช้เกมส์การเรียนรู้ โดยจัดอบรมตามโรงเรียนและร่วมวางแปลงถาวรในพื้นที่ที่ได้เลือกไว้
- จัดอบรมการวิเคราะห์ข้อมูลการค้นคว้าอิสระของนักเรียน โดยจัดการอบรมผ่านโปรแกรม Zoom
ที่มา:
- คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
อื่นๆ
โครงการออกกำลังกายอย่างปลอดภัยด้วยเทรนเนอร์ส่วนบุคคลและวิทยาศาสตร์การกีฬา อาสาปันสุข (สุขภาพกาย และสุขภาพใจ)
คนไทยมีพฤติกรรมเสี่ยงโรคไม่ติดต่อและการบาดเจ็บเพิ่มสูงขึ้น โดยสำนักโรคไม่ติดต่อ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุขได้สำรวจและเล็งเห็นแนวโน้มมาตั้งแต่ปี 2558 พบความชุกของคนที่มีภาวะน้ำหนักเกิน ถึงร้อยละ 30.5 ภาวะอ้วน ร้อยละ 7.5 ภาวะการสูบบุหรี่ ร้อยละ 21.3 และการดื่มแอลกอฮอล์ ร้อยละ 36.2 ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในกลุ่มวัยแรงงานและกลุ่มผู้สูงอายุที่ขาดการออกกำลังกายและการบริโภคอาหารไม่ถูกหลักโภชนาการ
หลักสูตรความรู้และการจัดกิจกรรมรณรงค์ของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในเรื่องของผลกระทบที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่มีความรุนแรงขึ้นในปัจจุบันได้ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตของผู้คน ทั้งในแง่ของการเกิดพิบัติภัยจากสภาพอากาศที่รุนแรงโดยตรง และภัยพิบัติอื่น ๆ ซึ่งเป็นอีกหนึ่งประเด็นสำคัญที่ประชาคมโลกได้ทุ่มเทความพยายามอย่างมากในการแก้ไข จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยในฐานะสถาบันการศึกษาที่มีส่วนร่วมและเป็นส่วนหนึ่งในการช่วยแก้ไขปัญหาเหล่านี้
นวัตกรรมฟื้นฟูป่าเสื่อมโทรมด้วยราไมคอร์ไรซา พิสูจน์ทราบแล้วจากป่าต้นน้ำน่าน พร้อมส่งผ่านสู่สมรภูมิไฟป่าทั่วโลก โดยจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
เป้าหมายที่จะรักษาผืนป่าของไทยให้มีพื้นที่เพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 40 ของพื้นที่ทั้งประเทศตามแผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี
การพัฒนาเครือข่ายชุมชนเกษตรด้วยระบบเกษตรแบบยั่งยืน
จุฬาฯ จัดทำโครงการ “การพัฒนาเครือข่ายชุมชนเกษตรด้วยระบบเกษตรแบบยั่งยืน” โครงการนี้ส่งเสริมการสร้างทักษะและความรู้ด้านระบบการผลิตและแนวทางการตลาดที่จะผ่านการรับรองมาตรฐานเกษตรอินทรีย์และเสริมสร้างความเข้มแข็งของเครือข่ายกลุ่มเกษตรกร
