กรณีศึกษา

จุฬาฯ ผนึกกำลังชุมชน ติวน้อง “ละอ่อนสารักษ์ป่าน่าน” ใช้ Google Earth Pro กู้ป่าชุมชนเสื่อมโทรม

สถานการณ์ป่าน่านเสื่อมโทรมเป็นปฐมเหตุให้ศูนย์เครือข่ายการเรียนรู้เพื่อภูมิภาค จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งตั้งอยู่ที่ตำบลผาสิงห์ อำเภอเมือง และสถานีวิจัยคัดเลือกและบำรุงพันธุ์สัตว์ ตำบลไหล่น่าน อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน ต้องผนึกกำลังกันดำเนินกิจกรรมร่วมกับหน่วยงานภาครัฐและเอกชนในจังหวัดเพื่อวางแนวทางการพลิกฟื้นผืนป่าสร้างความสมดุลให้กับระบบนิเวศป่าชุมชน “ไหล่น่าน”

จากการศึกษาวิจัยร่วมกับชุมชนตำบลไหล่น่านในช่วงกว่า 10 ปี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.พงษ์ชัย ดำรงโรจน์วัฒนา และนิสิตภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยทั้งระดับปริญญาตรีและปริญญาโท พบว่าในพื้นที่มีป่าชุมชนของหมู่บ้านต่าง ๆ รอบสถานีวิจัยคัดเลือกและบำรุงพันธุ์สัตว์ ตำบลไหล่น่านได้รับการดูแลรักษาจากชุมชนอยู่บ้าง  แต่ยังขาดการรวมกลุ่มของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อบริหารจัดการเชิงอนุรักษ์และศึกษาทรัพยากรต่าง ๆ ในป่าชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม ในปี 2561 จึงได้บูรณาการกิจกรรมที่ได้ดำเนินการร่วมกันระหว่างคณะนักวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ตัวแทนชาวบ้าน ตัวแทน อบต. ตัวแทนนักเรียนและครูโรงเรียนสา  บริหารจัดการองค์ความรู้ด้านป่าชุมชนอย่างเป็นรูปธรรม ทำให้ผู้เข้าร่วมเกิดการมีส่วนร่วมและตระหนักถึงความสำคัญของการจัดการป่าชุมชน และต้องการต่อยอดให้เกิดความเข้มแข็งของกระบวนการสร้างความยั่งยืนและประโยชน์ที่สูงขึ้นโดยให้คณะนักวิจัยเข้ามาช่วยดำเนินกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง จึงพัฒนาเส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่าชุมชนบ้านบุญเรืองขึ้นมา ในช่วงปลายเดือนมกราคม พ.ศ. 2562

ตัวแทน อบต. ไหล่น่านและตัวแทนคณะครูโรงเรียนสามีความตั้งใจสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติสายนี้ ให้เป็นพื้นที่เรียนรู้ทางธรรมชาติวิทยาและรองรับคณะดูงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดจนร่วมสนองพระราชดำริ สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการดำเนินโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี (อพ.สธ.) โดยให้ตัวแทนนักเรียนมาเข้าร่วมกิจกรรมสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาตินี้ด้วย เพื่อให้เกิดการเรียนรู้นอกห้องเรียนโดยทำโครงงานของรายวิชาการค้นคว้าอิสระ (Independent Study) ซึ่งใช้หลักการเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน (Project-based and problem-based learning) มุ่งเน้นให้เกิดการพัฒนาทักษะการเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 (21st century learning skill) ควบคู่กันไป

การสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ระยะทาง 1,500 เมตร สายนี้ มิใช่เพียงเป็นไปเพื่ออนุรักษ์และกอบกู้ผืนป่าชุมชน หากแต่ยังได้สร้างกิจกรรมที่หลากหลายให้นักเรียน คนในชุมชน องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และภาคีเครือข่ายอย่างคณะนักวิจัยจากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้หันหน้าเข้าหากันเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน อาทิ อบรมความรู้การสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติ อบรมการใช้โปรแกรม GPS Essentials และ Google Earth Pro อบรมความรู้และแลกเปลี่ยนภูมิปัญญาเกี่ยวกับทรัพยากรเห็ดในป่าชุมชน เดินสำรวจป่าชุมชนร่วมกับตัวแทน อบต. ชาวบ้าน ครู และนักเรียนถึง 3 ครั้ง เพื่อจัดทำเส้นทางศึกษาธรรมชาติ จัดทำป้ายความรู้และสื่อประชาสัมพันธ์ให้อบต.ไหล่น่านและชุมชนได้ใช้ประโยชน์ โดยมีผู้เข้าร่วมกิจกรรมต่าง ๆ จากทุกภาคส่วนรวมทั้งสิ้น 96 คน และที่มากไปกว่านั้น คือ นักเรียนกลุ่มนี้ยังได้นำองค์ความรู้และประสบการณ์ที่ได้รับมาจัดทำโครงงานวิทยาศาสตร์ขึ้นอีก 8 โครงการ ได้แก่

  1. การสร้างเส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่าชุมชน
  2. ความหลากหลายของไม้ยืนต้นตามแนวเส้นทางการศึกษาธรรมชาติ
  3. ความหลากหลายของไม้ยืนต้นตามแนวเส้นทางศึกษาธรรมชาติในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ Google Earth Pro
  4. การเติบโตของต้นไม้ในแปลงถาวร
  5. ความหลากหลายของพืชสมุนไพรและการใช้ประโยชน์
  6. ความหลากหลายของเห็ดและการใช้ประโยชน์
  7. ความหลากหลายของมดในเส้นทางศึกษาธรรมชาติ
  8. อาหารพื้นบ้านจากทรัพยากรในป่าชุมชน
https://anyflip.com/tqmmg/tyzl
https://anyflip.com/tqmmg/tyzl

ที่มา:

คณะวิทยาศาสตร์  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

รายละเอียดที่เกี่ยวข้อง:

อื่นๆ

จุฬาฯ ชงแก้ปัญหาขยะทะเลจากบนบก เสนอรัฐคุมใช้พลาสติกแบบครั้งเดียวทิ้งในบริการส่งอาหาร (Food Delivery)

ขยะพลาสติกจากธุรกิจส่งอาหารกำลังเป็นปัญหาใหญ่ในสังคมเมืองโดยเฉพาะหลังจากที่ภาครัฐออกมาตรการล็อกดาวน์เพื่อควบคุมการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ห้ามให้ประชาชนออกมารับประทานอาหารนอกบ้าน ส่งผลให้ธุรกิจส่งอาหารเติบโตอย่างก้าวกระโดด ในขณะเดียวกลับสร้างปัญหาใหญ่ที่ส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศทางทะเลตามมาอย่างที่ไม่มีใครคาดคิดนั่นคือปริมาณบรรจุภัณฑ์พลาสติกและพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้งมีจำนวนมหาศาล และกลายเป็นขยะทันทีหลังบริโภค

โรงเรียนสาธิตการเลี้ยงสุกร

หากจะพยายามอธิบายความหมายของคำว่าการพัฒนาที่ยั่งยืน หรือคำว่าความมั่นคงทางอาหารให้กับชาวบ้านที่อำเภอเวียงสา จังหวัดน่าน ก็อาจจะไม่สามารถจะเข้าใจได้เลยว่ามีความสำคัญอย่างไร จนกระทั่งได้รับมอบลูกหมูให้หนึ่งคู่

โครงการปทุมวัน Zero Waste: เครือข่ายการจัดการขยะในกรุงเทพมหานคร ช่วยลดขยะเศษอาหารมากกว่า 2,000 ตัน

ความร่วมมือจากโครงการต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในเขตปทุม มีเป้าหมายในการลดปริมาณขยะที่เข้าสู่กระบวนการฝังกลบที่มีมากถึง 207 ตัน/วัน เป็นการนำองค์ความรู้และประสบการณ์จากการจัดการขยะภายในถ่ายทอดสู่ภาคี เครือข่ายภาครัฐ และเอกชน ทำให้ใน 7 เดือนที่ผ่านมาประสิทธิภาพในการลดและแยกขยะภายในเขตเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะขยะเศษอาหารที่แยกออกมาได้มีจำนวน 2,148 ตันและถูกจัดการอย่างเหมาะสม ซึ่งถ้าหากขยะเศษอาหารเหล่านี้ปะปนกับขยะอื่น จะสามารถก่อให้เกิดการปลดปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ถึงประมาณ 5,456 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า

จุฬาฯ หนุนใช้นวัตกรรมกู้วิกฤตประมงไทย ผุดวิธีแก้ประมงผิดกฎหมาย ช่วยชาติปลดล็อคใบเหลือง IUU

ต่อยอดผลสำเร็จงานวิจัยการจัดการและถ่ายทอดองค์ความรู้เชิงนโยบายเพื่อแก้ไขปัญหาประมงแบบ IUU แรงงานบังคับและการค้ามนุษย์ในกิจการประมงไทย